संस्कृत-संभाषणे ध्येयाः अंशाः

     मनुष्यः अन्येन मनुष्येण सह स्वभावस्य आविष्करणाय 

  कामपि भाषां भजते। यतो हि भाषा एव भावाविष्कर-

  णाय माध्यमभूता भवति। यथा संप्रति आङ्ग्लभाषा विश्व-

  भाषात्वेन वर्तते तथा पूर्वं संस्कृतभाषा विरराज। अधुनापि 

  लोकेषु बहुभिः मानवैः संस्कृतभाषा तत्र तत्र संभाषमाणा 

  विलसत्येव। अतः वयमपि तया संस्कृतभाषया संभाषणं 

  कर्तुं अधोनिर्दिष्टान् ध्येयान् अंशान् जानीमः-

  1.वाचं वदत भद्रया, सत्यं वद, स्वस्ति नो बृहस्पतिर्ददातु 

    (भाषणे), इति वेदवाक्यानि ध्येयानि। तमेव वेदं अवतु 

    वक्तारम्, आवीत् वक्तारमिति च उपनिषद्वचनरूपेण प्रार्थयामः॥

  2. एकः शब्दः, संयक् ज्ञातः, सुष्टु प्रयुक्तः, स्वर्गे लोके कामदुघ् 

    भवति इति पतञ्जलिमहर्षिः समीचीनशब्दं, तद्ज्ञानं, तत्प्रयोग-

    विधानं च उपदिशति। अनेन अपशब्दप्रयोगः मास्तु इति ज्ञायते॥

  3. सः कविः कथ्यते स्रष्टा रमते यत्र भारती।

  रस-भाव-गुणीभूतैः अलङ्कारैः गुणोदयैः॥

 इति वेदान्तदेशिकोक्तिः, रमणीयार्थप्रतिपादकः शब्दः 

 इति पण्डितजगन्नाथोक्तिः, योऽर्थः सहृदयश्लाघ्यः इति 

 आनन्द-वर्धनोक्तिः इत्यादयः संयक् ज्ञेयाः॥

  4.संस्कृतेन अर्थात् व्याकरणेन तथा संस्कारैः च शुद्धा 

    वाणी एव मानवान् भूषयति। व्याकरणेन शोभते अथवा 

    शुद्ध्यते भाषा इति च अस्माभिः अवगन्तव्यम्॥

  5. नूनं व्याकरणं कृत्स्नमनेन बहुधा श्रुतम्।        

  बहुव्याहरतानेन न किञ्चिदपशब्दितम्॥

  संस्कारक्रमसंपन्नाम् अद्रुतामविलम्बिताम्।

  उच्चारयति कल्याणीं वाचं हृदयहारिणीम्॥

  इति श्रीमद्रामायणे आञ्जनेयः कथं रामेण सह भाषणं चकार

  इति केचन अंशाः संभाषणाय उपकुर्वन्ति॥