संस्कृतभाषायां दृश्यकाव्यारूपाणि नाटकानि बहूनि भवन्ति तानि तावत् सामान्यतः नाटकानि इति उच्यमा-नान्यपि
वस्तुतःरूपकाणि इत्येव वक्तव्यानि। तद्रूपकाणि
नाटकं सप्रकरणं भाणः प्रहसनं
डिमः।
व्यायोग-समवाकारौ वीथ्यङ्केहामृगाः दश॥
इति दशविधानि भवन्ति। तत्र चतुर्थविधं प्रहसनमधिकृत्य किञ्चित् पश्यामः॥
1.
प्रहसनम् इति रूपकं शुद्धं सङ्कीर्णमिति द्विविधं भवति।
2.
प्रहसने वस्तु
कवेः काल्पनिकमनुसृत्य उत्पाद्यं भवति। धीरललितात्मकाः नीचपात्रभूताः तापस-सन्नयासी-विटाद्याः
नेता भवितुमर्हन्ति। हास्यरसःप्रधानरसो भवति॥
3.
शुद्धप्रहसनस्य
उदाहरणं भवति शशिविलासः इति। सङ्कीर्णविधस्य बोधायनकविप्रणीतं भगवदज्जुकी-यम्,
महेन्द्रवर्मपल्लवभूपकृतं मत्तविलासप्रहनम् इति द्वे अतिप्रसिद्धे॥
4.
इतोऽपि
गङगाधरकविकृतं लटकमेलकम्, जगदीशकृतं हास्यार्णवम्, गोपीनाथचक्रवर्तिकृतं
कौतुकसर्वस्वम् इत्यादीनि कानिचन प्रहसनानि सन्ति॥
No comments:
Post a Comment